Vegleiing og vurdering

Når eg tenkjer tilbake til tida på ungdomsskolen er det mykje karakterar som dukkar opp i minnet. Sjølv om det var langt ifrå heile skulekvardagen hadde dei mykje å seie. Me prata mykje om karakterane me fekk. Om dei urettferdige karakterane, om prøva det gjekk så mykje betre enn forventa på, og om korleis nokon av ”gullungane” fekk seksar utansett kva dei gjorde. (Trudde me, sannheita er nok at dei var veldig flinke.)

Men vegleiing og vurdering handlar om så mykje meir enn karakterar, dette snakka me mykje om på denne økta. Ei spennande økt om eit utfordrande tema.

Så kva er eigentleg vegleiing?
Boka i veiledningens landskap har denne definisjonen; dialogisk virksomhet som foregår i en sosial, kulturell og historisk sammenheng.

Me gjekk gjennom desse fire viktige punkta for kva god pedagogisk vegleiing er:
1: Å vere utforskande saman med den som vert vegleda.
2: Å stille dei gode spørsmåla.
3: Å gje råd.
4: Å korrigera.

Alle desse punkta er utruleg viktige. Det fekk me og vere med å sjå då vi var ute i praksis. Om eg sjølv var interessert og utforskande i temaet me gjennomgjekk var det så mykje lettare å få elevane med seg. Dette med god vegleiing er jo veldig viktig for elevane sin motivasjon og, at dei opplever at det dei gjer blir sett av læraren på ein god måte.

Dette med dei gode spørsmåla er noko som det handlar mykje om, både ute i praksis og i undervisinga i dei ulike faga på høgskulen. Det gode spørsmålet som ikkje legg svaret i munnen på eleven, men som gjer tilstrekkeleg med informasjon til at eleven klarer å tenkje seg fram til løysninga. Her kommer det også inn det med å gje gode råd, og å korrigera.

Vegleiing er vanskeleg. Det er så lett å sitte på førelesning på HSH og tenkje at dette skal gå fint, men ute i praksis er det straks meir vanskeleg. Eit døme er jo om ein skal vegleie ein elev som sitt fast med ei matematikkoppgåve. Kva om eleven sitt like fast sjølv om ein har brukt alle sine gode spørsmål? Det kan vere freistande å berre sei svaret, og tenkje at eleven då klarar den neste oppgåva om same tema sjølv. Som med så mykje anna trur eg spesielt dette med gode spørsmål er ein treningssak. Noko som kjem meir og meir av seg sjølv etter som tida går og me får fleire erfaringar.

Så var det vurderinga, og her kjem karakterane inn i bilete, men som sagt er vurdering mykje meir enn karakterar. Lyngsnes og Rismark (2007) legg frem tre årsakar til at elevar blir vurdert i den norske skulen i dag.

• Vurderinga gir informasjon om den kompetansen eleven har oppnådd når opplæringa er gjennomført. Informasjon som gis til elev selv og foreldre, til andre skular som t.d. ved opptak til vidaregåande skule og høgskular og til arbeidslivet. Denne formen for vurdering kalles for summativ vurdering, og skjer stort sett gjennom karakterar.
• Elevar blir vurdert for at opplæringsinstitusjonen ikkje skal operere i eit vakuum. Informasjonen frå den enkelte skule blir brukt for å samanlikne med resultata på andre skular på landsbasis. Eit døme er dei nasjonale prøvane.
• Vurdering blir gitt for å støtte elevens læring, dette fordi dei treng å få vite korleis dei ligg an i forhold til det dei skal lære, og få støtte til korleis dei kan nå måla. Dette er undervegsvurdering, eller formativ vurdering. Vurdering er ein integrert del av den totale læringsprosessen.

Det finnes mange gode hjelpemidler for god vurdering. Nokre døme er målark, elevlogg, mappe og kartleggjingsprøvar. Sistnevnte møtte me på i praksisperioden vår i haust. Elevane hadde kartleggjingsrpøvar i matematikk. Då me kom tilbake i vår hadde dei delt dei to klassane inn i grupper der dei fekk jobbe på sitt nivå med dei ulike fagområda. Dei elevane som sleit mest fekk vere med på eit kurs om akkurat det området dei sleit med som gjekk over tre skuletimar. Sjølv hadde eg eit kurs om addisjon. Det var ni elevar på kurset, noko som var eit veldig bra antall å jobbe med. Klarte å halde oversikten over kva den enkelte elev jobba med. Siden praksislæraren og var med, var det god tid til å hjelpe elevane. Til slutt på kurset hadde me ein liten test, og resultata var stort sett positive. Kan jo sitere ein av gutane som: "oi, detta va kje verst te å verr meg." Eit døme på ein god måte å jobba tilpassa på, og ein grei måte å vurdera elevane på etter endt kurs.

Gjennom vurderinga er det viktig å fokusere på det eleven meistrar, og ikkje på det eleven ikkje meistrar. Noko som irriterar meg for tida er medias fokus på kor dårleg norske elevar gjer det på dei nasjonale prøvane i forhold til resten av Europa. For ikkje lenge siden leste eg eit lesarinnlegg skrive av nokre gutar i tiande klasse. Eg fann ikkje igjen avisa, men husker noko av det dei skreiv. "Er me verkeleg så dårlege på skulen som media og regjering skal ha det til? Å til stadighet få høyre at det ein gjer aldri er godt nok, er noko som ikkje er særleg motiverande for oss elevar." Sjølv om det er greit å få informasjon om tilstanden til den norske skulen er greit, men samtidig støttar eg gutane i lesarinnlegget. Hugsar tilbake på ungdomsskulen, då me alltid vart samanlikna med parallellklassen vår. Dei hadde alltid gjort det mykje betre enn oss i snitt på prøvane, og det enda med at me sa om oss sjølv at me berre var dårlege, at det ikkje kunne gjerast noko med det. Tilbakemeldingar som bare handlar om kva ein ikkje kan motiverar ikkje. Då er det betre å gje informasjon om kvar elev står, og så gå saman med eleven og hjelpe han eller ho til å nå det neste målet. Ein av dei tinga eg tenkjer på her er korleis ein gir karakterar. Eg trur det er kjempeviktig å leggje til ein konstruktiv og positivt lada kommentar om kva eleven kan gjere betre neste gong, slik at ikkje den uventa trearen står aleine og lysar med raud penn! Motivasjon og veiledning virkar tett saman.

Apropo raud penn. Då eg gjekk på tekning, form og farge lærte eg at fargen grønn symboliserar håp og omsorg/morskjærlighet. Kanskje eit godt alternativ til den raude pennen?

Det å gå saman med elevane er viktig, at elevane får vere ein del av vurderingane. At elevane ser mål dei skal oppnå, og blir motivert til å nå dei. Ein slik type vurdering kan gis gjennom samtalar og dialogar med elevane. Nokon gonger ein og ein, i grupper eller til og med i samla klassar. Trekantsamtalar mellom lærar, elev og foreldre er og viktig, for eit godt samarbeid mellom skule og heim er viktig for elevens læringsutbytte. Ein annan måte er å ha ei skrivebok der elevane svarar på nokre spørsmål i slutten av ein periode, og læraren skriv tilbake til dei. Å skape eit godt forhold mellom lærar og elev er avgjørande for elevens læringsutbytte.

Eg lærte ein gong ein huskeregel for oppskrifta på ei tilbakemelding som sitt positivt igjen hos mottakaraen. Tar med denne til slutt:
1/4 positivt.
1/4 positivt til.
1/4 negativ/forbetringspotensiale.
1/4 positivt til slutt.