Tilpassa opplæring

I økta gjekk me gjennom ulike begrep om opplæring.
Den likeverdige opplæringa: Dette betyr ikkje at alle born skal behandlast likt i skulen. Nokon elevar krev meir enn andre for å lære. Ein kan nesten sei at det blir ei urettferdig behandling på ein rettferdig måte. Born er veldig opptatt med dette om rettferd. ”Det er urettferdig at han får gjere det” kan vere eit typisk utsegn. Det som er viktig i ein klasse der ein elev får ei anna behandling er at klassen for ein forklaring. Ein treng ikkje gje ei djup forklaring på kvifor, men kanskje vil borna, om dei bare får hjelp til å tenke seg litt om, sjølv forstå kvifor situasjonen er som den er.
Tilpassa opplæring: Skuleeigar, opplæringsstadens leiing og personale er plikta til å gje ei god og forsvarleg opplæring ut i frå den enkeltes evner og føresetnadar. Denne plikta er noko alle lærarar har, men som det ikkje finns noko fasitsvar på korleis skal gjerast. Den tilpassa opplæringa handlar om tilpassing i klasserommet for kvar einskild elev, og ikkje om spesialundervisning. Det var den tilpassa opplæringa som var hovudmålet for denne pedagogikktimen, derfor vil eg gå meir innpå det seinare i innlegget.
Inkluderande opplæring: Inneber at alle elevar skal få ta del i fellesskapet på ein likeverdig måte, dette gjeld i det faglege, sosiale og kulturelle. Det at alle elevane er med i fellesskapet er utruleg viktig. Det at dei følar at dei høyrer til sosialt på skulen er kjempeviktig i høve til det faglege utbyttet deira. Om ein elev følar seg utanfor fellesskapet vil det svekke følinga av tryggleik på skulen, og elevens sjølvkjensle vil bli svekka. To viktige faktorar for at ein elev skal lære. Viktig å jobbe for eit godt fellesskap i klassen og på skulen, og å jobbe imot mobbing.
Ein anna ting dette omhandlar er lærarens evne til å få alle elevane med i undervisninga. Dette merka eg då eg var ute i praksis at var ei utfordring. Nokon elevar kan sjå ut som dei er ein heilt annen plass psykisk, men så har dei fått med seg alt, mens andre kan sjå ut som dei er heilt med i undervisninga, men eigentleg er langt av sted i tankeverda. I praksis var det ei jente som satt å teikna på boka si medan eg underviste. Eg var litt i tvil om hu fekk med seg det som skjedde. Ein annan gut i klassen fortalde om noko som hadde skjedd han ein gong, jenta viste ikkje teikn til å følgje med. Då elevane skulle jobbe med oppgåver på eiga hand trengte jenta hjelp. Oppgåva handla om noko av det guten hadde snakka om, så eg spurde ho om ho huska kva han hadde sagt. Jenta kunne gjenfortelje heile gutens historie. For meg blei det ein liten tankevekkar. Dette handlar jo om tilpassa opplæring. Kanskje denne jenta faktisk konsentrerar seg meir om ho får teikne litt i timane?
Spesialundervisning: Elevar som av ulike årsaker ikkje får noko utbytte av den ordinære undervisninga har lovfesta rett på spesialundervisning, eit anna for spesialundervisning som blir mykje brukt i dag er særskild tilpassa undervisning.

Alt i alt handlar vel eigentleg alle disse undervisningsformene om tilpassa opplæring, men i ulik grad. Opplæring tilpassa den særskilde elev.

Frå 1592 til 1670 levde ein mann som het Johann Amos Comenius. Han var ein forløpar for den moderne pedagogikken, og blei kalla ”ei fyrlykt i ei mørk tid.” Til dømes har han sagt: Skolen i seg selv bør være et vennlig sted. Ute skal det ikke bare være en plass til å løpe og leke, .... men også en hage, hvor man iblant kan sende elevene for at de skal kunne glede seg over synet av trær, blomster og gress. Comenius jobba aktivt for å bruke naturen som eit læringsmiddel, tillegg framheva han også bruken av leik i læringsprosessen. I dag er dette med bruken av ulike læringsmiddel på veg inn i skulen, gjennom til dømes MI – teoriane. Denne teorien går ut på at elevane skal finne sin intelligens. Mange intelligensar i klasserommet. Dette er noko som absolutt handlar om tilpassa opplæring. At elevane skal få finne sin intelligens å jobbe ut i frå. Dei ulike intelligensane er: Språklig/lingvistisk intelligens, logisk/matematisk intelligens, romlig/visuell intelligens, kroppslig/kinestetisk intelligens, musikalsk intelligens, interpersonell intelligens, intrapersonell intelligens og naturalistisk intelligens.



Praksisskulen eg var på, var ein MI skule. Det var plakatar i alle klassar om dei ulike intelligensane. Alle klassane hadde også ein stor og god stol i klasserommet der elevane fekk sitte etter tur, og dei andre elevane sa fine ting om eleven i stolen. Me fekk ikkje sett denne i bruk i praksisperioden, men læraren hadde positive erfaringar med den. Elles såg me ikkje så mykje bruk av MI – teorien i vår praksisperiode, men det har nok mykje med animasjonsprosjektet me gjennomførte å gjere. (Sjå innlegg om praksisperiode 3.) Skulen har mykje grupperom, eit stort bibliotek og satsar på bruk av IKT. Mange føresetnadar for gjennomføring av tilpassa opplæring.



Den tilpassa opplæringa handlar og om mål. At elevane får realistiske mål å jobba mot. LK06 er skrevet med eit generelt språk, som derfor legg opp til at kvar særskild skule skal lage lokale læreplanar med mål elevane skal oppnå. På praksisskulen stod det mål for kvar veke på elevanes lekseplanar. ”Etter denne veka skal du vite meir om ...” Etter nokre veker hadde dei ein tverrfagleg målprøve, der dei fekk vise kva dei hadde lært. Målprøvane var tilpassa elevane. Dei kunne blant annet velje mellom røde og gule oppgåver i matematikk, alt etter kva dei sjølv hadde jobba med i perioden. Eg syns dette er ein god måte å sjekke om elevane har lært på. Resultatet av målprøva kan også brukast til å sjå om nokon elevar treng endå meir tilpassing, om resultatet for nokon var særskild lavt.

Til slutt i undervisningsøkta om tilpassa opplæring gjekk me i grupper og fann døme på korleis ein kan leggja opp tilrettelagt undervisning for ein klasse. Gruppa vår jobba med eit matematikkopplegg som me hadde vært med på i praksis. Elevane hadde hatt kartleggingsprøvar i matematikk seint på hausten. Der fekk læraren eit godt overblikk over kass elevar som sleit med kass emne i matematikk, eller kven som gjorde det bra. Ut i frå desse resultata blei alle elevane på sjette trinn delt i tre gruppe. Dei som hadde gjort det best jobba på gult nivå, dei i mellom på rødt, mens dei elevane som sleit ekstra med nokon emne var på kurs. I løpet av perioden gjennomførte me fire kurs; tallforståing, addisjon, subtraksjon og multiplikasjon. For elevar som me merka var på feil gruppe var det fullt ut muleg å skifte nivågruppe. På den måten blei dei pedagogisk differensiering, og ikkje organisatorisk differensiering.

Tilpassa opplæring er eit viktig mål å jobba mot. Eg merker sjølv at eg får litt panikk med tanke på å ha den heile og store oversikten over nivå, føresetnadar og evner hjå den enkelte elev i ein klasse på 25 elevar når eg sjølv blir lærar ein dag. Likevel er det nok med det, som med alt anna, at det blir lettare og lettare etter kvart. Sjølv om fasiten ikkje finnes, finnes det andre gode hjelpemiddel og rettleiing på vegen, slik at eg som lærer kan sørgje for tilpassa opplæring for den enkelte elev.

Ein anna ting me var inne på i denne økta var ettergivenhet. Korleis lærarar "gir opp" elevane sine. Dei sørgjer for ro slik at dei som vil arbeide kan få gjere det, men om ingen jobbar bryr dei seg ikkje. Dei underviser i enkelt fagstoff, så dei slepp tanken på differensiering og tilpassing for den enkelte elev. Dei bryr seg ikkje om eleven ikkje lærer noko. Lyngsnes og Rismark skriv i boka si Didaktisk arbeid om måloppnåing i forbindelse med den didaktiske relasjonsmodellen: "I læringssammenhengen blir det derfor lite hensiktsmessig å snakke om at læreren når sitt mål med undervisingen "jeg kom gjennom kapittel 4 i dag". Interessen og oppmerksomheten må heller rettes mot hva elevene har lært etter at læreren har undervist. Skal målene være meningsfylte, må det alltid være elevens læring det settes mål for." Her seier dei tydeleg at elevens læringsutbytte skal vere i fokus når læraren tenkjer gjennom måloppnåing i forbindelse med ei læringsøkt, noko som eg støttar heilt og fult. Det er jo derfor ein lærar undervisar elevar. Eg tykkjer dette med ettergivenhet er eit skremmande fenomen. Ein lærar som har komen så långt, nesten møtt veggen i sin arbeidssituasjon treng hjelp. Eg håpar dette er noko som det blir tatt tak i og jobba med av styringsmaktene nasjonalt og lokalt. Ein lærar må kjenne at ho har team og skoleleiing i ryggen, og ikkje at ho må møte ein umotivert klasse aleine. Gode råd og støtte frå kollegaer og anna fagleg personal er avgjerande i ein slik situasjon. Vegleiing og oppfølging frå arbeidsgjevar undervegs bør føra til at ein slik klasse og undervisingssituasjon blir gjort noko med lenge før det har gått så langt. Som lærar må det vere ei utfordring å halde oversikten over korleis undervisninga si når fram, men det er utruleg viktig for læringsutbyttet til elevane. Her trur eg jevnleg loggføring og refleksjon er eit godt hjelpemiddel. 

Revidert veke 17.