Planlegging - Praksis - Evaluering

PLANLEGGING

Den siste timen me hadde på høgskulen før me gjekk ut i praksis handla om planlegging. Det vart mykje informasjon på ein gong. Heile planlegginga virka litt vanskeleg, med skjema alt skulle settes inn i og alt som skulle tenkast i gjennom. Etter denne økta samla me oss i praksisgruppa og byrja planlegginga av undervisning til praksis. Då brukte med diamantskjemaet aktivt.

Diamantskjemaet er eit genialt redskap for planlegging av undervisning, og til å reflektere over gjennomført undervisning i etterkant. Korleis ein lærar planlegg undervisinga virkar inn på kva eleven lærer. Ei godt planlagt undervisingsøkt reduserer usikkerheten for ein lærar, fordi ein veit kva som skal gjerast. Samstundes er det viktig å ta med seg ein god dose fleksibilitet, for i arbeidet med elevar veit ein aldri kva som kan som kan hende. Eit døme på dette har eg frå praksis, då eg skulle ha naturfag med elevane. På diamantskjemaet hadde eg satt av ti minuttar til gjennomgang av lekser, men elevane var så interessert i det me snakka om at tida gjekk langt over ti minuttar. Eg blei litt stressa, og prøvde å avslutte for å koma meg vidare i programmet mitt. Tilbakemeldingen frå praksislærar var då at eg ikkje måtte vere redd for å legge til side planane mine, for så lenge ein har elevane med seg så lærer dei. Ein god erfaring å ta med seg videre. 

Diamantens eigentlege navn er den didaktiske relasjonsmodell. Den er forma som ein diamant med den hensikt å vise kor samansatt og mangfoldig didaktisk virksomhet er, med fleire ulike forhold som griper i kvarandre. Ein anna hensikt med å plassera dei ulike teoriane i ein diamant er for å vise at dei er likestilt i forhold til kvarandre. Alle like viktige for ei godt planlagt undervisninsøkt. Bjørndal og Lieberg utviklet den didaktiske relasjonsmodellen som ein videreføring av tenkningen til Heimann og Schulz.

Dei seks kategoriane i den didaktiske relasjonsmodellen er (Lyngsnes og Rismark:2007): 

1. Læreforutsetningar: Ein lærer er nødt til å ha kjennskap til elevane sine forutsetningar. Kvar elev har ulike forventningar, kunnskaper, erfaringar, evner og heimebakgrunn. For at eleven skal ha eit læringsutbytte må læreren tenke gjennom disse når han eller ho planlegg undervising. Læreren er nødt til å møte elevane der dei der. Nokon gonger kan det til og med vere andre forhold som overskygger dei faglege. Kva om ein elev har ligge våken om natta og høyrt på foreldrene som har krangla, då er det ingen enkel sak å jobbe på skolen, sjølv om oppgåva er spesielt tilpassa elevens nivå. Det er utruleg viktig at læraren jobbar for å skape eit godt forhold mellom seg sjølv og elevane, at elevane følar at dei har anerkjennelse og respekt for seg og sitt. Ein anna ting læraren må huska på er at elevens læreforutsetningar forandrar seg heile tida etter kvart som elevane lærer meir og utviklar seg. 
2. Rammefaktorar: Det er mange rammefaktorar som speler inn i ein lærers kvardag. Døme på rammefaktorar er tid, utstyr, lærebøker og lokalmiljøet. Rammefaktorane påvirkar undervisninga på ulike måtar. Tida begrenser, lokalmijløet åpnar for ekskursjonar i forbindelse med bestemte tema og skulens økonomi og utstyr har mykje å sei for kva ein faktisk kan gjennomføre og ikkje. Eg vil sei at det er viktig for ein lærer å ta rammefaktorane som dei er, tenkje kreativt og gjere det beste ut av det. Det er ikkje alltid at det skal så mykje til for å gjere undervisinga mykje meir spennande. Her kan eg og ta med eit døme frå praksis. Maria og eg skulle undervise om Sabbaten i jødedommen. Me fann ei oppskrift på sabbatsbrød som me baka heime kvelden før, tok med ein kvit duk og to kvite lys. Dette var ikkje mykje jobb og ikkje vart det dyrt heller, men undervisinga blei så mykje betre og elevane var kjempeinteressert. 
3. Mål: At ein lærar kan tenka at målet for undervisinga er nådd når alt planlagt pensum er gjennomgått, er feil og eg vil sei nesten litt farlig. Årsaka til det er at det er elevens læringsutbytte som skal ha fokus. Har eleven lært, er målet nådd. Meiningsfylte mål har elevens læring i fokus. Dette understreker Vygotskijs læringsteorier. I hans teori står elevens læring sentralt. Det eleven kan nå i sin nærmeste utviklingssone, det må bestemme målene. Målene handlar ikkje berre om kva slags kunnskap eleven skal få inn, men og om ferdighetar og holdningar. Eg meiner det er viktig å ha ein god balanse mellom kva eleven skal lære, og korleis eleven skal lære. Fokus på både prosess og resultat. 
4. Innhold: Kva dreier arbeidet i skulen seg om, det er innholdet. For at eleven skal få ei tilrettelagt undervising er det viktig at innholdet er tilrettelagt, på same måte som måla. 
5. Læringsaktivitetar: Eg skulle ynskje det fantes ein "Opplæringens ABC" der det stod om kva slags måte det er best å underviske det bestemte temaet på, men noko slikt finnes ikkje. Derimot finnes det over 70 ulike læringsmodellar, t.d. individuelt arbeid, samarbeidslæring, prosjektarbeid etc. Ein liten hjelp for meg var det i hvert fall å lese om kva desse modellane har til felles, nemleg at: ei kartleggjing av elevens læringsstil og ei undervisning tilpasset denne vil vere ein optimal opplæring (Lyngsnes og Rismark:2007, s.99). Det finnes eit sett utarbeida prinsipp som kan hjelpe læraren til å fokusere på eleven i planlegginga av undervisinga. Desse er (Lyngsnes og Rismark:2007): motivere, aktivisere, konkretisere, variere, individualisere, samarbeide. Ein huskeregel er: MAKVIS. Eg ser på desse prinsippa som geniale og viktige. Eit døme er jo som eg nevnte tidligare, om då me brukte gjenstander frå sabbaten til konkretisering. Fleire gånger har eg høyrt eit sitat som er noko slikt: Eg høyrer og eg gløymer. Eg ser og eg husker. Eg gjer og eg forstår. Huskar ikkje konkret kor det kjem i frå, men viktigt er det uansett, eg trur for eksempel aldri elevane på Skåredalen skule kjem til å gløyme korleis eit Sabbatsbrød smakar, og det vil nok ikkje eg heller. Litt uvant med sitronskal innbakt i brøddeig. 
6. Vurdering: Lyngsnes og Rismark (2007) har tatt med nokre punkt om vurderingens formål. Eg tykkjer desse sa kort og greit om vurderingens hensikt. Derfor har eg valt å ta dei med slik dei med slik dei stod i boka. Vurdering skal: 
   

• fremma læring og utvikling hjå den enkelte elev. 
• virka veiledande og motiverande for innsats og fremma ynskje om å bruka evne og anlegg. 
• stimulera eleven til å vere aktiv og utvikle evne til å ta medansvar for å vurdere eige arbeid.
• gje eleven tilbakemelding og oppfølging i forhold til arbeidsprosess og resultat. 
• dokumentera den kompetansen eleven har oppnådd. 
• gje eleven og foreldra tilbakemelding om elevens framgang. 
• hjelpe lærarar og skulen til å forbetre opplæringa og tilpasse den til elevens behov. 

Så vurdering er så mykje meir enn bare karakterar!! :) 

Eg trur virkeleg at eg kjem til å få mykje bruk for, og mykje god hjelp frå den didaktiske relasjonsmodellen i framtidige praksisperiodar, og når eg ein gong i framtida er ferdig utdanna, men långt i frå ferdig utlærd lærar. 

PRAKSIS

Så var praksis i gong, og me møtte opp på Skåredalen med utfylte diamantskjema til dei timane me hadde klare. Etter kvart i praksisperioden blei diamantskjemaet eit kjempebra hjelpemiddel når timar skulle planleggast. Det tok bare litt tid å bli kjent med det. Eg syntes det er genialt fordi kvar av punkta gjer at ein sørger for at ein har tenkt igjennom alt til timen. Kva skal ein gjere, kva er måla for det ein skal gjere, korleis skal ein organisera gruppa, kva treng ein av utstyr, korleis skal dei ulike læringsaktivitetane gjennomførast etc. 

Det vart ein spennande praksisperiode. Fekk verkeleg prøvd oss som lærarar denne gongen. 

Me starta rett på med gjennomføringa av undervisningslandskapet i matematikk. Elevane lagde tredimensjonale kubar. Dei skulle sjølv finne ut korleis dei skulle plassere seks kvadrat i forhold til kvarandre, som etterpå, samanhengande, skulle klippast ut og brettast til ein kube. Kubene brukte dei som terningar i eit koordinatspel etterpå. Det var spennande å observera elevane i dette arbeidet. Noko av det eg la merke til i gjennomføringa var korleis dei ulike elevane gjennomførte opplegget, det var nemleg ofte dei elevane som blir rekna som dei sterkaste som sleit mest med undersøkelseslandskapet. Kanskje dei sleit med å ikkje ha ei konkret løysning å arbeide mot, mens dei svakare elevane likte nettopp å arbeide mot ei eiga løysning? Her er eit døme på korleis ein kan bruka ulike arbeidsmåtar for å legge opp opplegg for at fleire elevar skal få undervisninga best muleg tilpassa sitt nivå og sin arbeidsmåte.

I norsken hadde me om fantasy i praksisperioden. Det gjekk mykje i Harry Potter. I løpet av perioden fekk elevene i oppgåve å skrive ein eigen fantasyhistorie der dei skulle få med dei typiske kjennetekna for denne sjangaren. Midt i skriveprosessen satt ein gut i klassen og sa han var ferdig og ikkje orka å skriva meir. Han hadde skreve ein grei historie, men den var litt kort og lite beskrivelsar. Han burde absolutt jobbe meir med den, men korleis skulle eg motivere han? Eg las i gjennom historia hans. Han hadde skreve om ein drage, men ikkje noko om korleis han såg ut. Eg spurde guten korleis dragen i historien hans såg ut. Guten lyste opp og begynte å fortelja om dragen, om dei store tenna og dei skarpe piggane på ryggen. Eg spurde kvifor han ikkje ville at lesarane av historien hans skulle få vite at denne dragen var så skummel, han tenkte litt, så byrja han att med skrivinga på historien. 

Etter at timane var gjennomført var diamantskjemaet eit godt hjelpemiddel. Då kunne me gå i gjennom del for del, og det var lettare å få oversikten på kva som gjekk bra og kva som ikkje gjekk så bra. Kanskje treng eg ikkje noko skjema når eg ein gong i framtida har planlagt så mången timar at det heile går automatisk, men før eg er der må eg sei: Hurra for diamantskjema! ;)

Det er veldig lærerikt å vere ute i praksis og eg gler meg til neste periode. Når me får sett og prøvd ut teorien me lærer på skulen gjer det heile litt mer meining. 

Mitt mål for denne praksisperioden var å få innblikk og erfaring i korleis læraryrket fungerer. Det vil eg verkeleg sei at eg fekk. Me var i ein aktiv og uroleg klasse, men likevel var det ein fantastisk gjeng med elevar. Utfordringa med å vere i denne klassen ga meg eit skikkelig innblikk i kor utfordrande læraryrket er, både med det faglige og det sosiale arbeidet. Me fekk prøvd oss i undervisning, noko som var spennande og ga mersmak. Samstundes som forbetringspotensialet var stort. Ei av dei største utfordringane var å vere bestemt nok. Finne ein måte å vere tydeleg og bestemt vaksen, uten å berre kjefte på elevane. Det gjekk betre og betre etter kvart, og me får jo mykje meir trening i dette vidare i utdanninga. 

Gjennomføringa av timane gjekk greit. Dette var vår fyrste periode, og litt nervøsitet gjorde nok at timane blei planlagt særs godt. For å sørgje for at me hadde alt under kontroll, brukte me dei ulike felta på diamantskjemaet. Tilbakemeldingane me fekk frå øvingslærar var stort sett også gode, sjølv om det alltiv var ting som kunne vært gjort annleis. Me er jo tross alt bare fyrsteårsstudentar.

Det var verkeleg spennande å få erfaringar med læraryrket. Både i planlegging, undervising, stå foran ein samla klasse og i møtet med den enkelte elev. Mången gode erfaringar som eg skal ta med meg videre, og som skal videreutviklast. 

EVALUERING

Evalueringa av denne praksisperioden gjorde me på ein veldig koseleg måte. Me møtte opp på skulen, før me kjøyrde heim til Birgit. Der gjekk me først ein tur i skogen. Ein veldig bra måte å bli betre kjent med folk på. Det var til og med litt snø i skogen, noko som ikkje er kvar dag me opplev her på dette våte vestland. 

Etter skogsturen gjekk me heim til Birgit. Der fekk me varme vafler, mens praten gjekk om praksisperioden. Spennande å høyre dei andre sine opplevingar av perioden, spesielt dei frå den andre klassen som hadde vore på Langeland. Utveksling av erfaringar er alltid bra, for me kan lære mykje av kvarandre!! 

Revidert veke 17.